KONDANSATÖRLERİN ŞARJ VE DEŞARJI
Kondansatörler elektrik enerjisini depolamak amacıyla kullanılan devre elemanlarıdır. Karşılıklı duran ve aralarında fiziksel bir temas olmayan iki ayrı plaka ve plakalara bağlı iki ayrı iletken telden oluşurlar. Devrelerde C harfiyle temsil edilirler.
![]() |
![]() |
Deney:1 Şekildeki devrede anahtar 1 konumunda (şarj) iken:
İlk anda: Şarj akımı İŞ=Maksimum
Kondansatörün direnci =0 Ω
Şarj olduktan sonra İŞ=0 A
Kondansatörün direnci =∞ Ω
Deney:2 Şekildeki devrede anahtar 2 konumunda (deşarj) iken:
İlk anda: Şarj akımı İŞ=Maksimum
Kondansatörün direnci =0 Ω
Deşarj olduktan sonra İŞ=0 A
Kondansatörün direnci =∞ Ω
Şarj durumunda kondansatör uçlarındaki gerilim: UC=U.(1-e-t/T)
Akım: İC=İm. e-t/T
Deşarj durumunda kondansatör uçlarındaki gerilim: UC=U.e-t/T
Akım: İC=-İm. e-t/T
Zaman sabitesi Τ=R.C
Şarj da gerilim ve akım değerleri
1T ……. UC=U. % 63 …….İC=İ. % 37
2T ……. UC=U. % 87 …….İC=İ. % 13
3T ……. UC=U. % 95 …….İC=İ. % 5
4T ……. UC=U. % 98 …….İC=İ. % 1,8
5T ……. UC=U. % 99,9 …….İC=İ. % 0,067
Deşarj da gerilim ve akım değerleri
1T ……. UC=U. % 37 …….İC=İ. % 37
2T ……. UC=U. % 13 …….İC=İ. % 13
3T ……. UC=U. % 5 …….İC=İ. % 5
4T ……. UC=U. % 1,8 ……İC=İ. % 1,8
5T ……. UC=U. % 0,067 ……İC=İ. % 0,067
BOBİNLER
Bobinler iletken bir telin ‘nüve’ denilen bir malzeme üzerine sarılmasıyla elde edilirler. Tel ardışık şekilde ve belli bir çapta sarılır. Teller birbiri üzerine sarılırken kısa devre oluşmaması için yalıtılırlar (yalıtım için vernik tercih edilir). Nüve malzemesi yerine hava da olabilir.
Bobinler DC akım altında yalnızca sarım telinin uzunluğundan ileri gelen omik direnç gösterirler. Sargı telleri etrafında sabit manyetik alan oluşur. AC akım altındaysa akıma karşı gösterdikleri direnç artar. Çünkü manyetik alan şiddeti değiştikçe bobinde akıma karşı koyan ek direnç etkisi oluşur. AC akımın salınımı (frekans) yükseldikçe akıma karşı gösterdiği direnç de artar. Bobinler de kondansatörler gibi elektrik enerjisini çok kısa süreliğine tutabilme özelliğine sahiptir.
Deney 1: 600 sipirlik bir bobin ile 12 voltluk bir lambayı paralel bağlayalım ve devreye 12 V uygulayalım. Anahtarı kapatıldığında ve açıldığında ne olur?
Sonuç: Anahtar kapatıldığında bobinden akım geçer, lamba yanar. Anahtar açıldığında bobinde bir indüksiyon gerilimi oluşur ,lamba bir an parlak bir ışık verir ve söner. Anahtar açıldığında manyetik akı sıfıra doğru azalacağından, bobinde zıt bir emk doğar. Bu yüzden anahtar açıldıktan kısa bir süre daha lamba bir ışık verir.
UL= – U0 .e-t/T i=İm.(1-e-t/T) Anahtar kapatıldığında
UL= U0 .e-t/T i=İm.e-t/T Anahtar açıldığında
Zaman Sabitesi Τ=L/R
Τ=Zaman sabitesi (saniye)
L=Bobinin endüktansı (Henri)
R=Bobinin direnci (Ohm)